Mijmeringen over de Zuiderzee als omgekeerd Atlantis

Wat zijn er in Nederland toch bijzondere dingen te zien; van wereldniveau als je het mij vraagt! Deze zomer maakte ik een fietstocht met mijn gezin. We reden vanaf ons huis in Utrecht naar Den Helder, en van daaruit gingen we alle Waddeneilanden af. Mijn oudste dochter (Teun, 7) fietste voor het eerst zelf. Tijdens die lange fietstochten kletsten we honderduit over de landschappen die we doorkruisten. Al snel kwamen we ten noorden van Amsterdam langs het IJmeer te fietsen. De hoogste torens van Almere zijn vanaf daar heel goed te zien, dus ik vertelde dat het dat land niet zo heel lang geleden nog gewoon zee was geweest. Dat sprak blijkbaar tot de zevenjarige verbeelding, met als gevolg dat de Zuiderzee de hele vakantie terug kwam in onze gesprekken.

Doordat ik zaken als visserseconomie, watersnood, inpoldering kernachtig en begrijpelijk wilde uitleggen aan een kind drong ook tot mij door hoe ingrijpend de beslissing moet zijn geweest om de Zuiderzee af te sluiten. Dit besef werd nog versterkt door een autotochtje dat we een jaar eerder hadden gemaakt, waarmee ik voor het eerst kwam in, en überhaupt hoorde van, stadjes als Blokzijl en Vollenhove in Overijssel. Ze liggen nu midden in het land, op de grens van het oude land en de Noordoostpolder. Maar aan alles kun je zien dat het oude zeehavenstadjes zijn. En nog opvallender vond ik hoe deze Overijsselse stadjes mij meer deden denken aan Noordhollandse IJsselmeerstadjes, dan aan bijvoorbeeld Dalfsen of Hardenberg, in het Overijsselse achterland. Het besef van de Zuiderzee als een duidelijk cultuurgebied drong zich aan me op.

Terwijl ik het allemaal aan mijn dochter vertelde kreeg ik een soort van omgekeerd Atlantisgevoel. Ditmaal verdween een eeuwen oude cultuur juist door het droogleggen van een zee. Ik wist het allemaal wel al, uit de geschiedenislessen, polygoonbeelden, etc., Maar om het door de ogen van een zevenjarige te zien overviel me zowel hoe ingrijpend de Zuiderzeewerken waren, en hoe exotisch dit verhaal eigenlijk is.

De gehele voormalige Zuiderzeekust ligt bezaaid met prachtig bewaard gebleven zeventiende eeuwse havenstadjes. Ooit verdienden zij hun rijkdom dankzij de zee. Die rijkdom is nog steeds te zien in de formidabele havenwerken in zo’n stadje, sluizen of in de patriciërswoningen en kerken. En al die stadjes doen in bouw en sfeer aan elkaar denken; of ze nu liggen in Noord-Holland, Gelderland of Friesland. Met de aanleg van de Afsluitdijk en daarop volgende inpoldering verdween de zee uit die stadjes. Urk is het bekendste voorbeeld, maar ook de eerder genoemde plaatsen, of Edam, Volendam, Spakenburg, Harderwijk, raakten allen afgesneden van hun voornaamste reden van bestaan: de open zee. Toen ik zo met Teun over de Dijk in Volendam fietste en hier over vertelde besefte ik mij hoe veel mensen dit moet hebben geraakt. En ook hoe ironisch het bijvoorbeeld is dat men in een plaats als Volendam nu met nostalgie naar die tijd een goede boterham verdient. Zo’n volledig bewaard gebleven, maar toch verdwenen cultuur; tastbaar, verdrongen door door mensen gemaakt land — het moet uniek zijn in de wereld!

Aan het eind van de vakantie staken we van Schiermonnikoog weer over naar de wal, naar Lauwersoog. We fietsen over de afsluitdijk van de voormalige Lauwerszee. Ook al zo’n verhaal van een oude visserseconomie, watersnood en ingrijpen. Herinneringen aan de Zuiderzee kwamen terug bij Teun en bij mij. En dan hadden we tussendoor nog alle eilanden van dat prachtige Waddengebied bezocht! Door alles op de fiets af te leggen, de afstanden van het land aan den lijve te ervaren en de tijd voor alle verhalen merkte ik bij mijn dochter een gegrond besef van wat we bezocht hadden. En ik op mijn beurt genoot er hartstochtelijk van dat we samen zo hadden kunnen genieten van zoiets bijzonders, direct buiten onze voordeur!

Related posts:

I winked at you and I knew by the sparkle in your eye that the scene where you had been made up your mind to buy. I felt you lick so you could stick a stamp on me up tops a cute message to your…

Seems whenever we envision a largish social expenditure, first port of call for many is billionaires. In this case its $300 billion UN scientists says is all that’s needed to postpone climate…

George and I first met in 2014 when Shift was less than a year old and only operating in San Francisco. What struck me about George was his ambitious vision to disrupt the used car market by…